تعداد اندکی از باغ های ایرانی در فهرست جهانی یونسکو ثبت شده اند که البته همین تعداد نیز جای خوشحالی دارد در این پست لیست آنها را برایتان آورده ایم که البته در پست های بعدی برایتان بیشتر درباره هرکدام از آنها توضیح خواهیم داد:
باغ ایرانی برای اولین بار در سال 2011 به ثبت جهانی یونسکو درآمد، قبل از اینکه ویژگی های حائز اهمیت در باغ های ایرانی را توضیح دهم ابتدا لازم است به بندهای لازم جهت ثبت یک اثر در میراث جهانی یونسکو را اشاره کنم:
مدارک تصویری در زمره مهم ترین مدارک تاریخ و تاریخ معماری است، زیرا از چیزی در گذشته حکایت میکند؛ چیزی در عالم واقع یا ذهن و خیال ترسیم کننده و مخاطبان مفروضش. تصویر چیزی را منتقل می کند که نوشته نمی تواند. و از آنجا که در حوزه تاریخ معماری، عموما دچار فقدان منابع مکتوب هستیم، وجود مدارک تصویری مانند نقاشی و عکس و نقش برجسته به سبب ویژگی هایشان بسیار هائز اهمیت هستند. که یکی از منابعی که به عنوان یک سند قابل اتکا در زمینه باغ های ایرانی از گذشته های بسیار دور باقی مانده همین تصاویر و نقاشی های مینیاتور می باشد که خیلی هنرمندانه به توصیف جزییات موجود در باغ پرداخته است...
کریم خان زند که در آغاز بر آن بود تا تهران را به پایتختی خود انتخاب کند در سال 1172 هجری قمری، دستور داد تا در محل ارگ ساختمان هایی شامل حرم خانه و خلوت خانه بنا کند و نیز در سال 1173 هجری قمری فرمان داد تا در محوطه ارگ عمارت خاصه و دیوان خانه ایی به سبک معماری صفوی برپا سازند و این بنا ها ساخته شد از بنا های این دوره و چگونگی آنها آمار چندانی نداریم زیرا در دوره های بعد دگرگونی های اساسی در آنها پدید آمده اما آنچه مصلم است بنایی که همکنون نیز به خلوت کریم خانی مشهور است یکی از این بنا هاست که چهره ی نخستین آن دگرگونی های بسیاری یافته است . کاخ گلستان در طی یکصد و پنجاه سال داری تغییرات فراوانی بوده است. بنیاد بنایی که به ایوان تخت مرمر مشهور است به سال 1173 هجری قمری به دستور کریم خان زند نهاده شد، بنای نخستین دیوان خانه و ایوان، دارالاعماره نامیده می شد. آقا محمد خان در سال 1206 هجری قمری که شیراز را تسخیر کرد، دستور داد فصر وکیل را که از بنا های کریم خان بود ویران سازند و ستون های سنگی یکپارچه ، در های خاتم، آینه های قدی و سنگ های مرمر حجاری شده ی آن را برای ساختن بنایی تازه به تهران حمل کند و در ایوان دیوان خانه به کار برند. بنای ایوان دارالاماره پس از تغییرات زمان آقا محمد خان همواره محل برگزاری مراسم رسمی در عید ها و جشن ها بود. در زمان فتحعلی شاه تغییرات کوچکی در معماری و تزئینات این بنا انجام گرفت از جمله تخت مرمر را به عنوان یک تخت ثابت در ایوان مستقر ساختند. پیش از آن برای برگزاری مراسم در ایوان این بنا از تخت طاووس استفاده می شد، که به سبب جواهر نشان بودنش حمل و نقل آن برای برگزاری مراسم مشکلات زیادی داشت. باغ گلستان پیش از اینکه به صورت کنونی یعنی باغ یکپارچه درآید از حیاط ها و باغچه های متعدد تشکیل می شد که هرکدام نامی ویژه چون نارنجستان، سروستان و... داشت.
در هر حیاط یا باغچه نیز یک یا چند عمارت ساخته شده بود از جمله از ضلع شمالی باغ چند ساختمان وجود داشت که عبارت بودند از الماسیه، کلاه فرنگی، چهل ستون، تالار عاج و...بجز تالار عاج که با تغییراتی امروز بخشی از موزه کاخ گلستان را تشکیل می دهد، بنا های دیگر ویران شده است. تالار آینه گلستان که نام کاخ و باغ گلستان از آن گرفته شده تالاری بود که از دو سو دارای د ستون بود و با آینه های بسیار آراسته شده بود و تخت طاووس در آن قرار داشت. اتاق موزه که نخستین موزه ایران محسوب میشد از بناهای این ساختمان بشمار می آمد.
عمارت بادگی
عمارت بادگیر به روزگار فتحعلی شاه در ضلع جنوبی باغ گلستان بنا گردید آما در زمان ناصرالدین شاه در ساال های 1278 تا 1281 هجری قمری دگرونی هایی در آن پدید آمد. نام عمارت بادگیر به آن سبب به این بنا داده شد که در زیر تالار عمارت، حوضخانه وسیعی وجود دارد که در چهار گوشه آن چهار بادگیر بلند از کاشی معرق ساخته اند که هوای آن را به خوبی تهویه میکنند و آن را خنک نگاه می دارد به طوری که در تابستان اگر پادشاهان قاجار به ییلاق نمی رفتند از این حوضخانه استفاده میکردند این بنا دارای تالاری بزرگ و اتاق های آینه کاری و نقاشی شده وگچ بری های زیباست و یکی از آثار پر ارزش مجموعه داخل باغ گلستان به حساب می آید.
تالار الماس
اساس این تالار نیز از زمان فتحعلی شاه است. در سمت جنوبی باغ گلستان پس از عمارت بادگیر این تالار قرار دارد. به زمان ناصرالدین شاه در ظاهر تالار و تزئینات آن تغییراتی به وجود آمد. نام الماس به مناسب آینه کاری داخای بدان داده شد.
تالار عاج
این تالار که اکنون به سفرخانه معرف است، بعد از تالار آینه قرار دارد. تاریخ ساختمان این تالار و حوضخانه زیر آن را پیش از تالار سلام و تالار آینه دانسته اند.
تالار برلیان
چند تالار و اتاق زیبا با آینه کاری و چلچراغ ها و سربخاری ها و پله ها و سرسراها در سمت شرقی تالار عاج قرار گرفته که یکی از آنها به نام تالار برلیان و دیگری به نام تالار تشریفات است. در محل تالار برلیان قبلا تالار بلور متعلق به احد فتحعلی شاه قرار داشت که در عهد ناصری به سبب کهنگی آنرا خراب کردند و تالار برلیان را ساختند.
اتاق موزه یا تالار سلام
اتاق یا تالار سلام یا تالار تاج گذاری در ضلع شمال غربی باغ گلستان در مشرق خلوت کریم خانی واقع است. ناصرالدین شاه در مسافرت به اروپا در 1290 قمری و دیدن موزه های آنجا تصمیم گرفت در ارگ سلطنتی موزه ایی شبیه به موزه های اروپا بسازد.
از این رو دستور داد عمارت قدیمی شمال باغ گلستان را خراب کنند و اتاق موزه و سرسرا و حوضخانه و ضمائم آن را در جنب آن است بنا شود در محل آنها عمارتی بود که تالار الماسیه خوانده می شد. تخت زرین و مرصع بزرگ طاوس در شاه نشین این تالار قرار دارد. این تخت را در آغاز تخت خورشید میگفتند که از ساخته های زمان فتحعلی شاه است.
تالار آینه یا تالار گلستان
منبع: وبلاگ باغ ایرانی www.persiangardens.blogfa.com
برگرفته از کتاب باغ های ایران
در سراسر ضلع جنوبی میدان بهارستان باغ بزرگی به اسم نظامیه بود که میرزا آقا خان صدرالعظم به نام پسرش نظام الملک ، آباد کرده بود و قنات مخصوصی به نام قنات نظامیه داشت. در این باغ تالار بزرگی بود که در چهار طرف آن بر دیوار، پرده نقاشی بزرگ شامل تصویر شاه و شاهزادگان و اعیان دربار و دولت و حتی سفرا با لباس تمام رسمی یا لباس سلام بود که به همین دلیل به آن صف سلام میگفتند
این تابلو که از کار های بسیار جالب ابولحسن صنیع الملک غفری نقاش هنرمند آن زمان است و اکنون در موزه ایران باستان جا دارد.
باغ لاله زاراسم خیابان لاله زار از همان باغ است این باغ در میان خیابان اکباتان امروز و چهار راه مخبرالدوله و میان دو خیابان سعدی و لاله زار امروز قرار داشته. در اوایل باغ وحش بوده است یعنی از حیوانات مختلف نمونه هایی در آنجا نگه داشته بودند و بعد این حیوانات را به باغ دوشان تپه در شرق تهران بردند و به همین دلیل بود که خیابان سعدی امروز را سابقا خیابان باغ وحش میگفتند. که باغ وحش را از آنجا برده اند مردم به آن خیابان لختی می گفتند زیرا که هیچ دکانی در آن نبود.
منبع: وبلاگ باغ ایرانی www.persiangardens.blogfa.com
برگرفته از کتاب باغ های ایران
در سراسر ضلع جنوبی میدان بهارستان باغ بزرگی به اسم نظامیه بود که میرزا آقا خان صدرالعظم به نام پسرش نظام الملک ، آباد کرده بود و قنات مخصوصی به نام قنات نظامیه داشت. در این باغ تالار بزرگی بود که در چهار طرف آن بر دیوار، پرده نقاشی بزرگ شامل تصویر شاه و شاهزادگان و اعیان دربار و دولت و حتی سفرا با لباس تمام رسمی یا لباس سلام بود که به همین دلیل به آن صف سلام میگفتند
این تابلو که از کار های بسیار جالب ابولحسن صنیع الملک غفری نقاش هنرمند آن زمان است و اکنون در موزه ایران باستان جا دارد.
باغ لاله زاراسم خیابان لاله زار از همان باغ است این باغ در میان خیابان اکباتان امروز و چهار راه مخبرالدوله و میان دو خیابان سعدی و لاله زار امروز قرار داشته. در اوایل باغ وحش بوده است یعنی از حیوانات مختلف نمونه هایی در آنجا نگه داشته بودند و بعد این حیوانات را به باغ دوشان تپه در شرق تهران بردند و به همین دلیل بود که خیابان سعدی امروز را سابقا خیابان باغ وحش میگفتند. که باغ وحش را از آنجا برده اند مردم به آن خیابان لختی می گفتند زیرا که هیچ دکانی در آن نبود.
منبع: وبلاگ باغ ایرانی www.persiangardens.blogfa.com
برگرفته از کتاب باغ های ایران
باغ سرخه حصار سر راه دماوند قرار داشت. در حدود سال 1302 و 1303 قمری در محل سرخه حصار عمارتی به نام قصر یاقوت با اساسی متین و طرزی عالی به دستور ناصرالدین شاه بنیاد نهادند که از دو قسمت ترکیب یافته بود. این دو قسمت کوشک بیرونی و حرم خانه یا اندرون بود که در فاصله یکصد زرعی قصر یاقوت ساخته بودند و از نظر معماری به سبک و شیوه ی اروپایی بنا گردیده بود. سرخه حصار ارای پارک و باغ بزرگ و با صفایی بود این قصر در پاییز و زمستان یا هنگام شکار مورد استفاده قرار می گرفت.
منبع: وبلاگ باغ ایرانی www.persiangardens.blogfa.com
برگرفته از کتاب باغ های ایران
باغ و عمارت سلطنت آباد مشتمل بر عمارت کلاه فرنگی و برج خوابگاه و سرای سراسری با استخری عریض است که پس از قصر نیاوران در آن حدود بنا گردید. آقاز سخت این بنا در سال 1276 بود و قسمتی از آن در سال 1305 هجری قمری ساخته شد بنا های کاخ سلطنت آباد از نظر آرایه های معماری چون گچبری کاشی کاری آینه کاری از بناهای با شکوه و زیبای روزگار خود به شمار می آید یکی از امتیازات این کاخ این بود که بر خلاف کاخ قدیم نیاوران، که از سوی شمال به سبب کوه های البرز دیدگاه نداشت. از چهار سو دارای چشم اندازی گسترده بود و از این نظر بر سایر عمارات سلطنتی امتیاز داشت. در خارج باغ نیز عماراتی برای همراهان شاه ساخته شده بود. باغ دارای دو رشته قنات مخصوص به خود بود حصار آن به یک فرسخ می رسید. این کاخ و باغ امروزه ب کارخانه اسلحه سازی تبدیل شده است.
منبع : وبلاگ باغ های ایرانی www.persiangardens.blogfa.com
برگرفته از کتاب باغ های ایران
در جانب مغرب شهر واقع گردیده و درمرکز این باغ یک دریاچه مصنوعی و یک جزیره تتعبیه شده بود که راه ارتباطی آن یک پل بود. بر روی این قطعه خشکی مجسمه ایی از ناصرالدین شاه سوار بر اسب که از مفرق ساخته شده بود دیده می شد و باید این نکته را متذکر گزدید که در اینجا مانند دوشان تپه تمام جزییات ساختمان از نرده های کوتاه و تپه های گل همه به سبک اروپایی ساخته شده بود. دریاچه و مجسمه اکنون از بین رفته ولی این نام هنوز باقی است.
باغ بهارستان را سپهسالار میرزا (مشیرالدوله) برای اقامت خود ساخته بود سپهسالار در سال 1298 قمری در مشهد مقدس درگذشت و همانجا مدفون شد. پس از مرک سپهسالار چون وی فرزندی نداشت، ناصرالدین شاه آنجا را ضبط کرد این باغ قبل از وی از آن حاج علی خان اعتماد السلطنه بود. (سابق) در این محل بود نقطه مسجد و مدرسه سپهسالار نیز که به وسیله سپهسالار ساخته شده اند در مجاورت این باغ می باشند. محل کننی سفارت شوروی سابقا به اسم پارک اتابک معروف بوده و به دست میرزاعلی اصغر خان اتابک ، صدراعظمناصرالدین شاه آباد شده بود. در مغرب تهران ،پارک ((شعاع السلطنه)) پسر مظفرالدین شاه بود که منتهی به دروازه ((باغ شاه)) می شد. در شمال خیابان ژاله امروز پارک بسیار بزرگی بود ، متعلق به حاج میرزا علی خان امین الدوله صدر العظم مظفرالدین شاه که تا چندی پیش قسمت هایی از آن باقی مانده بود. در سراسر خیابان امیریه پارک بزرگی بود به همین نام متعلق به کامران میرزا نایب السلطنه . باغ بزرگی دیگری در وست شهر بود یعنی از خیابان سرهنگ سخایی (سوم اسفند سابق) تا خیابان جمهوری (خیابان شاه سابق) که به آن باغ ایلخانی میگفتند. باغ بزرگ دیگری در قسمت جنوب غربی شهر بود که از میان رفته به نام جنت گلشن که اکنون اسم آن روی همان خیابان مانده است (چهار راه گلشن). باغ فردوس، در خیابان ولیعصر پهلوی سابق )بود و اینک فقط ساختمان مرکزی آن باقی مانده است. در میان دزاشیب و نیاوران باغ بزرگ کامرانیه مطعلق به کامران میرزا نایب السلطنه ( پسر ناصرالدین شاه) بود. در شمال تهران باغ بزرگ عباس آباد بود که هنوز قسمتی از آن به صورت پادگان ارتش باقی است. در شمال غربی تهران باغ بزرگ بهجت آباد و یوسف آباد بود که هردو به میرزا یوسف مستوفی الممالک صدرالعظم ناصرالدین شاه تعلق داشت. در بیرون شهر نیز باغ های بزرگی بوده است مانند باغ شاه در غرب تهران.
منبع : وبلاگ باغ ایرانی www.persiangardens.blogfa.com
برگرفته از کتاب باغ های ایران
قصر و باغ نگارستان از بنا های دوره فتحعلی شاه قاجار است. نگارستان به هنگام بنیاد در ( 1222 هجری قمری) خارج از شهر تهران بود و یکی از بزرگتر و یکی از نامور ترین کاخ ها و باغ های شهر تهران به شمار می آمد در سمت جنوبی این قصر میدان بزرگی بود که در روزهای عید قربان مراسم قربانی شتر درآن میدان انجام میگرفت. (میدانی که بعد به میدان بهارستان مشهور شد ).
باغ نگارستان دارای خیابان بندی منظم و گلکاری در خور توجه ی بود. چندین عمارت بزرگ و کوچک در داخل باغ ساخته شده بود که عبارت بود از حوضخانه، کاه فرنگی، حمام سرسره، اندرون و جز آن...
از امتیازات این بنا وجود تابلو های نقاشی بود که تصاویر فتحعلی شاه و شاه زادگان و درباریان را نشان می داد و در دیواره های تالار این کاخ نصب شده بود. از این تابلو ها کپی تازه ای در سال 1322 هجری قمری به وسیله ی مصورالممالک تهیه گردیده است که همکنون در وزارت امور خارجع نگهداری می شود. باغ نگارستان همان جایی است که قائم مقام صدر اعظم معروف را به دستور محمدشاه قاجار خفه کردند این بیت را قائم مقام فراهانی قبل از مرگ در باغ نگارستان سروده است.
روزگارست آنکه گه عزت دهد گه خوار دارد چرخ بازیگر از این بازیچه ها بسیار دارد
این باغ با همه صدمات و لطماتی که بر آن وارد شد تا زمان استقرار مشروطیت همچنان به حال خود باقی بود بعد آن را قطعه قطعه کردند قسمت مهم باغ به مدرسه صنایع مستظرفه (مدرسه نقاشی) کماللملک اختصاص پیدا کرد تنها ساختمان حوضخانه آن باقی مانده است که اکنون اداره هنرهای زیبا و محل وزارت ارشاد اسلامی گردیده است.
منبع : وبلاگ باغ ایرانی www.persiangardens.blogfa.com
برگرفته از کتاب باغ های ایران
چادر ها از دیرباز نقش مهمی در زندگی مردمان ایران ایفا کرده اند و پیشینه زیادی در دوره های مختلف ایران و شکل ها وخلاقیت سازه ای و روش های گوناگون آرایش به جا گذاشته اند. از گذشته ایرانیان برای حفظ جان خود از مورد هجوم واقع شدن و دسترسی به منابع عادت کوچ نشینی را انخاب کردند و یا در لشگر کشی ها و میدان های نبرد که گاه ماه ها به طول می انجامید از این چادر ها استفاده می نمودند.
در حالی که غالبا چادرها در باغ ها به عنوان مکان سرپوشیده ای به کار می رفتند، هر باغی با هر قد و قواره ایی، حداقل یک کوشک یا کلاه فرنگی دائمی با ساختمان محکم تر داشت. اگر این باغ از نقشه (( جهان چهار بخشی)) پیروی می کرد، این بناهای کوچک در همان مرکز باغ قرار داده می شدند. هنگامی که این طرح با تپه ای هم تکمیل می شد که منشا کیهان شناختی آن همان کوه آسمان بود، در این صورت کلاه فرنگی یا کوشک بر فراز آن تپه قرار می گرفت. بدین قرار در یکی از باغ های تیمور، گروهی از کاخ های کوچک واقع بر روی تپه ای مصنوعی، هسته مرکزی طرحی بسیار عالی را تشکیل داده بودند. در این جا سکوهای برآمده ای وجود داشتند که تمام عرض باغ را در برمیگرفت.
بی تردید این بناهای باغ نظیر چادرها تاریخی درازا دارند، ولی انواع موجود آن ها که حتی به اواخر دوره صفویه هم می رسند بسیار نادرند. تنها ردپایی اتفاقی از موقعیت ساختمان های قدیمی تر این گونه بناها یافت می شود. و از سده ی هشتم هجری به بعد مینیاتور ها تصاویر متعددی را اراده میدهند اما قبل از آن اطلاعات زیادی در دست نیست.
منظور و هدف از ایجاد باغ نزد ایرانیان بخش مهمی در باغ سازی ایرانیان است که اهمیت موضوعات مرتبط با باغ همچون آبگیر میان درختستان، درختان سرو و نخل، آب روان، تخت طاقدیس در میان بیشه انبوه و باغی که صحنه پذیرفته شده جشن ها نزد ایرانیان در دوران پیش از اسلام بوده می باشد. و نقش گیاهان و آب در زندگی ایرانیان بسیار مهم بوده و این در هنر هایی مثل فرش و کاشی کاری در دوران اسلامی نمود پیدا می کند.
شکارگاه و تفریح؛ یکی از دلایل مهم علاقه ایرانیان به احداث باغ ها که عمدتا توسط پادشاهان انجام میشده هیجان شکار و علاق ایرانیان از دیرباز به این امر بوده که از آن لذت بی نظری می برده اند.
باغ باور کانونی فلسغه زندگی ایرانی ها است؛ با توجه به اهمیتی که باغ در زندگی ایرانی داشت، لذا به صورت طرح و نقشی دلخواه با تشبیه ها و استعاره های همگان پسند در می آمد. به عنوان مثال تعطیلات برای ایرانی ها استراحت در باغ و جشن ها یعنی دوستان، خوراک و موسیقی در سایه آرام درختان است. باغ مکانی برای تفکر و گفت وگو است. در باغ مدرسه ها، دانشجویان و استاد به مطالعه و مباحثه می پردازند. ممکن است قراردادها در زیر درختان بسته شود و اغلب وزرا سیاست های خود را در کنار حوض آب تعیین می کنند...او خود را در عطر فراوان گل های باغ غرق می کند و در پوست نارنجی مایل به قرمز زردآلو، طعم شیرین و تند گوشت آبدار آن را تشخیص می دهد. او کیفیت آواز هر پرنده و صدای حرکت برگ ها را در آب روان می شناسد و آگاهانه خنکای سایه و تازگی آب حوض را احساس مس کند...باغ قرن ها برای ایرانی ها صحنه بزرگ ترین شادمانی ها و محلی برای گریز از تلاش و پیچیدگی های روزمره، گردوغبار و گرمای کوچه ها و گذرها، فراغت از رنج سفر، نور شدید خورشید، هوای خشک و سوزان، و فرسودگی ساعت ها کوشش یکنواخت بوده.
باغ در اشعار و موسیقی ایرانیان؛ نویسندگان که ایرانیان را شاعرپیشه ترین مردمان می دانند، باغ را به عنوان منظره ای همیشگی در اشعار ایشان که به خاطر خودش ستوده می شود و صحنه داستان های بی پایان و منبع تشبیه دوست داشتنی و آشنا همچون معشوق، سرو، یاسمن یا گل سرخ بوده با دیوان هایی به نام های مرتبط همچون ((گلستان)) و ((بوستان)) می باشد، می بینند، و در مورد شاعران نیز این گونه تفسیر می کنند: (( شاعران ایرانی پیوسته آرزوی مزاری در باغ را داشته اند. عمر خیام گفته است که گور من در موضعی باشد که هر بهاری باد شمال بر من گل افشان می کند. همین طور سعدی که شرط کرده بود باید در باغی نزدیک شیراز به خاک سپرده شود. آرامگاه حافظ در شیراز نیز در باغی است. فردوسی نیز در باغ خودش در طابران ، بزرگترین قصبه توس به خاک سپرده شده است.
باغ در تفکر ایرانیان فراتر از زندگی مادی؛ باغ محلی رویایی، و ورای جهان است.....مثلا هنگامی که زرتشتی پارسا در می گذرد، در پایان شب سوم، خود را در میان گیاهانی می بیند که عطرهای خوش از آن استنشاق می گردد. ویا در دین اسلام که پاداش های خاص نیکوکاران در زندگی جاودانی در باغ مقدس بهشت قرار داده شده است.بنابراین نیاز به باغ در ایران ریشه دار تر، مشخص تر و جهانی تر از شیفتگی ژاپنی ها به گل ها و عشق انگلیسی ها به دشت و دمن و روستا می باشد.
منبع: وبلاگ باغ ایرانی www.persiangardens.blogfa.com
برگرفته از کتاب سیری در هنر ایران
همنطور که میدانیم پادشاهان همیشه برای به معرض گذاشتن قدرت خود دست به ساخت عمارت ها و ساختمان های بزرگ می نمودند و در آن به خوشگذرانی مشغول می شدند و این روند همین طور ادامه پیدا میکرد تا اینکه پادشاه جدیدی به مسند قدرت می نشست و پادشاه جدید برای نشان دادن قدرت خود یا یک بنا یا کاخ جدیدی احداث می نمود و یا با ایجاد تغییراتی در این عمارات و کوشک ها قدرت خود را به نمایش میگذاشت. در باغ عمارت فردوس هم به همین منوال بوده و همان طور که ما در تصویر زیر می بینیم تغییرات زیادی در این عمارت در طی سالیان متمادی ایجاد شده ولی خوشبختانه همچنان این بنا پا برجا بوده و در حال حاضر به عنوان موزه سینما مشغول به فعالیت می باشد.
تصویر تهیه شده در سال 1257 شمسی- (سمسار 1386)
تصویر تهیه شده در سال 1272 شمسی- (سمسار 1386)
تصویر تهیه شده در سال 1396 شمسی- (PersianGardens.blogfa.com)
تصاویری ازباغ درسالهای مختلف تهیه شده که گویای بسیاری از نکات است. ازجمله این تصاویر،عکس هایی از نمای جنوبی وشمالی عمارت مربوط به سالهای1257 شمسی و درعکس بعدی در سال 1272 شمسی گرفته شده است که به فاصله 25سال از یکدیگر گرفته شده است که احتمالاً برای جلوگیری از بارش باران روی سقف طبقه پایین با سقف های شیروانی وبه صورت کاملاً ناسازگار بامعماری عمارت پوشانده شده است. درعکس مربوط به سال1272 شمسی تالارهای دو طرف باچهار دهنه طاق قوس که کاملاًجدیدهستند،بازسازی شده است. البته نکات دیگری نیز از این عکسها دریافت میشود. به عنوان مثال سنگهای مرمر ازاره ها وبدنه بنا که در تصویر1257ش. برداشته شده و درتصویر 1272ش. ترمیم شده اند. و پله های جلوی عمارت که در ابتدا بسیار ساده بوده و سپس درفاصله سالهای 1257 ش. تا 1272 ش. به شکلی جدید تغییر یافته است. ایوان های دو سوی سالن اصلی بنا که درنوشته های بنجامین اشاره شده که به دلایل اقلیمی وبرای ایجاد تهویه بوده است،در دورۀ پهلوی و به دستور رضاشاه به فضای بسته تبدیل شد. درمراحل مختلف، تعمیراتی نیز درعمارت انجام شد و در نهایت درسال های اخیر نیز پس از تبدیل کاربری این بنا به موزه سینما، برای تطبیق باکاربری جدید، تغییرات جزئی مانند نور پردازی داخل وخارج عمارت، پوشاندن دیوارهای داخلی با گچ، تقسیمات داخلی با دیوارهای سبک، تغییر کفسازی اتاقها واز این جمله در بنا به وجود آمد اما ستوده عمارت اصلی باغ راساخته دست استادان اصفهانی و یزدی میداند.
در مجموع این باغ ویژگی های خاصی از باغ ایرانی را دارا می باشد که در برخی از این ویژگی ها آن را متمایز می کند از سایر باغ های ایرانی و در عین حال نمادی از یک باغ ایرانی می باشد به عنوان مثال گچ بری های ویژه آن فقط مخصوص این باغ می باشد که در پست های بعدی به آن خواهیم پرداخت.
بوستان باغ ایرانی در منظقه ده ونک، مهندس علی محمد مختاری، دهه ها پیش، باغ ۳.۴ هکتاری را طراحی و ساخت و به نام ایشان نام گذاری شده است. باغ سه ورودی دارد که هر یک سر در های مخصوص به خود را دارد. حوض های متعدد، سبک هندسی قرار گیری درختان و هم چنین حوض وسیع و فواره، عمارت یا کوشک دروسط باغ و رعایت تقارن ها در طراحی، زیباترین باغ تهران را به مقصدی خاص برای گردشگران طبیعت پایتخت قرار داده است.
این بوستان با الهام از باغ های ایرانی طراحی شده و سعی شده که تمام مولفه های باغ های ایرانی در طراحی آن لحاظ شود و حتی در طراحی کاشت آن سعی شده از گیاهانی که در باغ های ایرانی بوده استفاده شود.
از نقاط قوت این بوستان این است که در طراحی به هیچ عنوان از چمن استفاده نشده که این هم جزیی از ویژگی های باغ های ایرانی می باشد که متاسفانه امروزه در طراحی پارک ها بسیار مورد استفاده قرار میگیرد که به دلیل مصرف آب فراوان نسبت به گونه هایی که در باغ های ایرانی مورد استفاده قرار میگرد بسیار حائز اهمیت است. وهمچنین وجود درختان تنومند چنار که نشان از گذشته باغات تهران می باشد به هویت بخشی به این باغ ایرانی که از ترکیب دو دوره زمانی باغ های ایرانی و کوچه باغ های تهران بوده به این بوستان هویت متفاوتی را داده است. و علاوه بر اینها در این باغ سعی شده که برای دسترسی به تمامی نقاط رمپ هایی قرار داده شود تا معلولین هم بتوانند از این باغ ایرانی استفاده کنند که امروزه در طراحی ها بسیار مهم می باشد.
البته نقاط ضعفی را هم این بوستان دارد و آن این است که در نور پردازی ها از پایه های چراغ و مبلمان بهتر بود از مصالح سنگی استفاده میشد که با باغ های ایرانی قرابت بیشتری داشت ولی در عوض با استفاده از جزییاتی مانند لوسترهای کلاسیک در کوشک ها نگاه بیننده را به بالا جذب می کند.
در استفاده از گیاهان برای این باغ از گل های شمع دانی به صورت کاشته شده در باغچه ها و همچنین بصورت گلدانی در لبه حوض ها استفاده شده که این هم خود یکی از ویژگی های باغ ایرانی می باشد و همچنین در قسمتی از باغچه طراح از درخت انجیر استفاده کرده که باز هم بیانگر باغ های ایرانی می باشد که از گونه های مثمر در باغ های ایرانی استفاده می شده که امروزه تحت عنوان کشاورزی شهری یا مشکارکتی در فضاهای سبز مورد استفاده قرار میگیرد.
اکسپوی جهانی باغ از سال 1997 هر دو سال یک بار در شهرهای دالیان، نان جینگ، شانگهای، گوانگ جو، شن جن، شیا من، جی نان و چونگ چین که همگی از جمله شهرهای توسعه یافته چین محسوب می شوند، برگزار شده است. امسال این نمایشگاه در منطقه فنگ تای شهر پکن برگزار شده است.
منطقه ای که برای پروژه اکسپوی جهانی باغ در شهر پکن در نظر گرفته شده، زمینی به مساحت 267 هکتار است که با در نظر گرفتن دریاچه بزرگ مورد نظر طرح، مجموع فضای به کار گرفته شده در پروژه به 513 هکتار می رسد.
همچنین شهرداری پکن برای تسریع و تسهیل حمل و نقل علاقه مندان به بازدید از اکسپوی جهانی باغ، علاوه بر توسعه سریع حمل و نقل عمومی، برنامه خط ویژه مترو |اکسپوی باغ" را اجرا کرده است.
از جمله نکات قابل توجه این طرح آن که پیش از این منطقه "فنگ تای" پکن که در جنوب غربی پایتخت چین قرار دارد، جزو مناطق حاشیه ای شهر و اغلب برای طرح های مربوط به بازیافت زباله و مواردی از این دست به کار گرفته می شد که با اجرای طرح اکسپوی جهانی باغ، توسعه و تغییر شکلی بسیار سریع و غیرمنتظره ای داشته است.
اکسپوی جهانی باغ پکن همچنین در مجموع از چهار بخش کلی تشکیل شده که عبارتند از: باغ موزه چین ( تشکیل شده از باغ موزه سنتی و باغ موزه مدرن)، طراحی باغ موزه ( طرح های ابتکاری و بدیع برای باغ)، باغ موزه بین المللی و زیست بوم باغ موزه.
بخش بین الملل نهمین دوره اکسپوی باغ در پکن میزبان مجموعه هایی با عنوان؛ باغ اسلامی، باغ اروپایی، باغ ژاپنی، باغ ایرانی، باغ هند و باغ کشورهای دیگر از قبیل اتریش، هلند، روسیه، عراق، اندونزی، افغانستان، هندوستان، پاکستان، کره شمالی، مصر، اتیوپی، تایلند، بنگلادش و ... .
نهمین اکسپوی جهانی باغ در چین به مدت شش ماه از تاریخ از 2013-05 تا 2013-11 برقرار خواهد بود.
كارفرما و مجری این پروژه شركت جميناى گلوبال، مدير پروژه، مجيد و مسعود شماعى زاده، طراح، محمد شماعی زاده و شیرین شریف فر. سرپرست اجرا، هوانگ شياو جون و سرمايه گذار، شركت پايا سازه، شركت جميناى گلوبال، شركت لينك ورك گلوبال
مبانی طرح باغ ايراني
چند سالی است که موضوع حرکت جوهری به عنوان یکی از نكات ناب و مستقل فلسفه ايرانی، دستمایه و دستور کار طراحی دفتر معماری طرح اول بوده، که به فراخور شرایط و ویژگی های پرو
ژه در طراحی برخی از پروژه های این دفتر به کار گرفته شده است. تا کنون 5 پروژه با این رویکرد طراحی شده اند که دو مورد از آن ها شانس رسیدن به مراحل اجرایی را داشته اند. آخرین پروژه یعنی باغ ایرانی در نمایشگاه باغ پکن شاید کامل ترین آن هاست که البته هنوز گام های نخستين را در این راه بر می دارد.
یادآوری مختصری از مفاهیم و اصول فکری صدرای شیرازی در این باره به توضیح هر چه بهتر این پروژه کمک می کند :
"حرکت چیزی جز تجدید و تجدد مداوم عالم در هر لحظه نیست و آن ذاتی متحرک و متحرک بدون حرکت بی هویت است. جوهر شیء که بوجود آورنده حرکت است، ناگزیر باید خودش متحرک و نا آرام و بلکه عین تحول و حرکت باشد. پس جوهر به طور ذاتی متحرک است.
همه حرکات عرضی، معلول حرکات طبایع و جواهر خویش است. تا زمانی که جوهر یک شیء در حرکت نباشد حرکت اعراض آن ناممکن است."
جاری بودن تفکر صدرایی با محوريت حرکت در رفتار، فرم و فضاها در پروژه باغ ايرانی در اكسپوی جهانی پكن كه با نام "پرديس پارس" شناخته مي شود، به طور کامل نمایان است. به طوری که اگر حرکت که جوهره و منشا پیدایش این پروژه است را از آن سلب کنیم معماری قابل تاملی باقی نخواهد ماند. حرکتی که نه به عنوان سیرکولاسیون و سیستم ارتباطی بلکه به عنوان هویت شکل دهنده پروژه عمل می کند.
در پرديس پارس، حرکت، تغییر فرم و دگردیسی فرم از سطح به حجم و از حجم به سطح و از دیوار به فضا و برعکس در حرکت حلزونی و منتهی به مرکز خودنمایی می کند؛ حرکتی که بوجود آورنده مسیرهای حرکتی، حجم ها، فضاها و مرکزیتی است که خود حاصل و نتیجه حرکت است.
سادگی رفتار پروژه در فرم و عملکرد از ایده های مود تاکید در اين پروژه بوده اند. ورود و خروج منطقی به عنوان یک فضای نمایشگاهی، مرکز گرایی، استفاده از مصالح آشنای معماری ایرانی (آجر) و نحوه استفاده از آن (آجر مشبک)، ایجاد حس کشف و شهود و ایجاد یک فضای محصور و در عین حال مرتبط از نظر بصری با فضای بیرون از دیگر ویژگی های این پروژه اند.
موضوع باغ ایرانی در این پروژه به دلیل محدودیت در مساحت قابل طراحی ، بیشتر به سمت ارایه یک دیاگرام آشنا و خاطره انگیز (یعنی چهارباغ) پیش رفته تا بدون ادعا و تکلف در تضادی آشکار ایده اصلی پروژه را مورد تاکید قرار دهد.
از آنجا که مساحت 430 متری زمین این پروژه اجازه ارایه ایده های کاملی از باغ ایرانی را نمی دهد، سعی بر این بوده تا هویتی پذیرفتنی و البته تا حدودی نو از معماری ایرانی و فرهنگ ایرانی در معرض دید تماشاگر خارجی قرار گیرد.
توضیح این که بدلیل اجرای پروژه در هوای نامساعد و برف گیر منطقه (جنوب شهر پكن) در مدت زمان بسیار کوتاه، فرصتی برای کاشت نهال ها و گل های ایرانی تا قبل از زمان گشایش پروژه وجود نداشته که این مشکل تا حدودی ظرف ماه های آینده با اقداماتی که انجام گرفته برطرف خواهد شد. به زودی خودنمايی گل های رونده مانند رز و یاس، شمعدانی، اطلسی، شاه پسند و ... چهره باغ ايرانی در اين رويداد جهانی را دگرگون خواهد ساخت.
اما بدون شک توجه به نـظرات كارشناسی برخـی صاحب نـظران دربـاره این پـروژه به معرفـی بيشتر آن کمک می کنـد ، پروفسور دانلد ل. بیتس، مدیر دانشکده معماری دانشگاه ملبورن استرالیا و مدیر عامل شرکت لب استودیو آرکیتکچر در توصيف "پرديس پارس" مي گويد: سادگی دلفریبی در بیان طراحی پردیس پارس ( باغ ایران در نمایشگاه باغ پکن) وجود دارد. این باغ که توسط معمار ایرانی - اصفهانی، محمد شماعی زاده طراحی شده، غرفه ای دلشاد و ژرف را به نمایش می گذارد. دلفریب و اغوا کننده، نه فقط به این خاطر که مصالح اصلی آن آجر ساده و شبکه های ظریف چوبی، شیشه و کاشی هستند، بلکه به این خاطر که طراحی آن واقعا ساده نیست. برعکس، حجمی پیچیده از فرم های حلزونی و سپس هندسه ای وارونه است که لایه لایه روی هم قرار گرفته، تا بر اساس جریان جنبش و حرکت مداوم، مکاشفه ای درونگرا را به سمت مرکز شکل دهد. مرکزی که بازدید کنندگان را به سمت فضای داخلی که با هندسه منظم "چهارباغ ایرانی" شکل گرفته جذب می کند، تا آن گاه همه حرکت را در جهت مخالف به بیرون و به طرف طبقه بالایی غرفه هدایت کند. یک تجربه ی معمارانه از یک کهکشان گونه ی حلزونی زمینی شاید، با نیروهای مرکز گرا و مرکز گریز مخالف هم، که نقطه اشتراکی در قلب باغ دارند.
اين متخصص معماری در يادداشتی كه به تازگی برای اين بنای ايرانی نگاشته، می افزايد: غرفه (ايران) تنها یک نمودار صرف از این نیروهای چرخشی نیست. این اثری است که تمام حس های ژرف بازدید کننده را فعال کرده، و همواره او را به اعماق این باغ نسبتا کوچک دعوت می کند. معماری محکم و قرص این باغ این تجارب فزاینده را در لایه های مختلف می گسترد، و جدولی از روابط فضایی بین داخل و خارج، باغ و فضاهای نمایشگاهی، مرکز و لبه محیط، و فضای پیرامونی و جلویی، ایجاد می کند، به طوری که حرکت مستمر و انعکاس مداوم تنها معانی و اهداف آمیزش پیچیدگی های این سادگی دلفریب هستند. یک پردیس معاصر.
محمــود درویــش، رییس انجمن مهندسان معمار استان اصفهان نيز طراحی "پرديس پارس" را مبین درک درست طراح و معرف موفقی از باغ ایرانی در اكسپوی جهانی باغ پكن دانسته و معتقد است: "داستان باغ و باغ سازی ایرانی صد ها سال است مورد بحث و پژوهش پژوهش گران و تحسین علاقه مندان به آن بوده است و شاید لزومی به تکرار آن در این جا نباشد. آن چه مورد نظر است شناخت، درک و برداشت از اصول و قواعد و مشترکاتی از این دستاورد شگفت بشری است."
اين كارشناس معماری مي افزايد: "انسان از بدو خلقت تلاش کرده با مهار کردن و اهلی نمودن طبیعت، محیط زیست پیرامون خود را محصور و محفوظ و امن نماید. محصور کردن برای حفاظت بیشتر آن در مقابل طوفان، حمله ی حیوانات و غیره بوده و به افسون و رمز آلود بودن آن و ایجاد حس کنجکاوی کمک کرده است؛ به ویژه با ورودی غیر مستقیم به آن همانند مدرسه ی چهارباغ، مسجد جامع صفوی و بسیاری از نمونه های مشابه آن ها در معماری ایرانی. این مشخصات در اغلب باغ هایی که در اقلیم خشک و کم آب ایران ساخته شده صادق است و این امر مستلزم داشتن شناخت، دانش و تجربه است. پیدا کردن آب و هدایت آن به بسترهای مناسب و انتخاب گیاهان سازگار با اقلیم همراه با معماری نشات گرفته از باورها و اعتقادات مردم هر سرزمین در شکل دادن و فضای کالبدی این باغ ها نقش اساسی داشته است. انتقال آب به مرکز و توزیع و تقسیم آن به نقاط مختلف باغ که معمولاً به شکل چهار باغ طرح می شدند، صورت می گرفته است. بنابراین در بازخوانی ویژگی های باغ ایرانی نشان می دهد که این جریان در طول تاریخ تغییر و دگرگونی اساسی نداشته و همواره بر اصول اولیه ی خود وفادار مانده است."
رییس انجمن مهندسان معمار استان اصفهان همچنين با اشاره به مطالعات كارشناسی طراح پرديس پارس يادآور مي شود: "آقای شماعی زاده در طرح نمایشگاه باغ ایرانی در چین، با در نظر گرفتن زمان کوتاه و زمین و بودجه ی محدود، توانسته است با مطالعه ی سوابق و شواهد تاریخی در باغ سازی معماری ایرانی، برداشتی منطقی و ارزشمند داشته باشد. او با مطالعه ی زمین و بستر آن سعی در خلق فضایی محصور با ورودی غیر مستقیم وقراردادن فضایی مربع شکل در درون یک ذوذنقه، حس حرکت و گردش را تشدید کرده است که با در نظر گرفتن ورود و خروج بازدید کنندگان از آن و عملکرد نمایشگاهی آن اقدامی منطقی به نظر می رسد. احداث ابنیه ی لازم در پیرامون از محصور کردن تصنعی آن پیش گیری کرده و با بردن تماشاگر به طبقه ی فوقانی بعد متفاوتی از فضای مرکزی باغ را میسر می سازد. حرکت لبه های حصار بیرونی با شیب های گوناگون، این حرکت درون را به بیرون نیز منتقل می کند و آن را از بنایی ساکن و قلعه مانند به حجمی متنوع تبدیل می کند. نور پردازی این لبه ها در شب، خود مبین این شاخصه ی بناست. در ضمن این تاکید بر لبه ها جایگزین برگه در باغ های روستایی یا گنگره در باغ های اشرافی است. استفاده از کاشی فیروزه ای در آبنما های داخلی و بام، فرم ساده شده ای از گنبدهای سازه های ایرانی است. استفاده از شبکه های آجری در دیوار پیرامونی و کرکره های مشرف به حیاط بیان کننده ی نگاه تازه ای به فضاهای معماری ایرانی است. در مجموع طراحی این پروژه مبین درک درست طراح و معرف موفقی از باغ ایرانی است."
منبع :www.persian.cir.cn
باغ ایرانی و رابطه آن با گیاهان
اکثر باغ های ایرانی به دلیل محل و موقعیتشان که دارای اقلیم خشکی بوده نمیتوانسته انواع گونه های گیاهی را در خود نگهداری کند اما با این وجود خیلی از گونه های گیاهی که بومی آن منطقه بوده را در خود جای داده و با آرایش خاص قرار گیری گیاهان در باغ زیبایی مثال زدنی به باغ میداده در باغ های ایرانی درگذشته علی رقم حال حاضر هرگز از چمن استفاده نمیشده بلکه در برخی کرت ها که هم برای ایجاد پوشش سبز بوده و هم برای تعلیف دام ها و چارپایان مورد استفاده قرار میگرفته از یونجه استفاده میشده که نیاز آبی بسیار کمتری نسیبت به چمن را دارا می بوده استفاده میکردند و بطور کلی یکی از ویژگی های اصلی باغ ها همین موضوع بوده که پوشش گیاهی فقط یک کاربری نداشته و تنها برای جنبه های زیبایی از گیاه استفاده نمیشده در تقسیم بندی ها و کرت های ایجاد شده در باغ در برخی کرت ها از گونه های گیاهیی مثمر نیز استفاده میشده تا علاوه بر زینت دادن به باغ در فصل گل دهی از میوه و ثمره آن هم استفاده ببرند و از گونه هایی که بیشتر کاشت میشده میتوان به انار ،انگور، زردآلو و مرکبات اشاره کرد که این خصوصیت همچنان هم در احداث ویلا ها و حتی باغچه های حیات ها نیز در ایرانیان مشاهده میشود.
از دیگر گونه های گیاهی موجود در باغستانها که جنبه زینتی داشته میتوان به گل رز اشراه کرد که بومی ایران بوده و در فصول خاصی زیبایی خاصی به باغ میبخشیده و این گونه جز جدانشدنی اکثر باغ های ایرانی بوده که با گذر زمان و تلفیق باغ های اروپایی و وارد شدن سبک هایی از معماری باغ های اروپایی به ایران دستخوش تغییراتی شد، که میتوان باغ های زمان قاجار را نام برد در قسمتی از باغ گلخانه ایی احداث شد که برخی گل هایی مانند شمع دانی را در آن نگهداری کرده و در فصول مناسب به داخل باغ آورده میشد و در مسیر ها و کنار حوض ها قرار داده میشد که زیبایی خاصی به باغ میبخشید و در فصول سرد به دلیل اینکه بصورت گلدانی بودند به راحتی به داخل گلخانه انتقال داده میشد.
منبع: وبلاگ باغ های ایرانی persiangardens.blogfa.com
تاریخچه باغ شهر قزوین در دوره صفوی
شاه تهماسب اول ، دومین پادشاه صفوی در سال ۹۵۲ هجری تصمیم گرفت پایتخت دولت صفوی را از تبریز به قزوین منتقل سازد. علت انتخاب قزوین به پایتختی بدین لحاظ بود که اولا قزوین از موقعیت جغرافیایی و استراتژیکی ممتازی برخوردار بود .
پادشاه صفوی برای ایجاد شهری که برای مرکزیت مملکت مناسب باشد ابتدا دستور داد در شمال شهر قدیمی زمینی وسیعی را انتخاب کنند و حصاری به دور آن بکشند و سپس در داخل این حصار بزرگ باغ ها و کاخ های مناسبی ایجاد نمایند. وجه تسمیه باغ شهر جعفراباد بر این اساس است که به یمن اسم ششمین امام شیعه حضرت امام جعفر صادق (ع)، می باشد.
باغ شهر قزوین
یکی از مهم ترین منابع فهم تاریخ گذشته ی ایران، به خصوص در دوره صفویه، منابع نوشتاری اعم از سفرنامه ها، کروکی ها، روایت ها می باشد.با توجه به مدارک موجود در آن زمان، از جمله سفرنامه های سفرای خارجی و اشعار عبدی بیگ بر باغ شهر بودن قزوین تأیید شده است.این اشعار دلیلی بر این ادعاست:
“آن قریه بزرگی است که خانه های آن کوتاه و پست بنا شده است. دیواروبارو ندارد و بیشتر از نصف شهر باغات است”
“باغها مانند کمربند بسیار عریضی شهر قزوین را احاطه کرده اند”
دور قزوین بود همه گلزار رسته گل جای خار بر دیوار
هست بر دور آن خجسته دیار باغ در باغ تا به پیش حصار
چهار جهت باغ شهر
باغ شهر سلطنتی به شکل مربع مستطیل، تقریبا در امتداد شمال و جنوب کشیده شده بود و از طریق ضلع جنوبی با شهر سلجوقی و از جانب غربی با بازار ارتباط داشت، جبهه شرقی آن به امتداد یکی از شعبه های فرعی مسیل رودخانه ارنزک محدود می شد. از جانب غرب شهر سلطنتی را دروازه ها- میادین و سپس راسته بازارها به بدنه قدیمی شهر متصل می کرد. ناحیه شمال و شمال شرقی در اختیار مراکز سیاسی و حکومتی بود که کوشکها و باغهای خود را در این ناحیه احداث کرده بودند.
توصیف باغ شهر جعفر آباد
از در این روضه جنت نشان تا به سر حوض خیابان کشان
راست رهی از پی کسب کمال آمده است قبله به حد شمال
تا به سر حوض خطیمستقیم کرده به عرضش خط دیگر دو نیم
گشته خیابان دگر زان میان از حد مغرب سوی مشرق نشان
این باغ ها در شمال شهر قدیمی سلجوقی ساخته شده است. کل این باغ را دو خط یکی به صورت شمالی-جنوبی و دیگری به صورت شرقی-غربی خط قبلی را به دو نیم تقسیم کرده است. که این باغ را به چهار قسمت تقسیم کرده است .که همان الگوی چهار باغ می باشد. از اطلاعاتی که شاعر می دهد معلوم می شود که باغ سعادت آباد و عمارات ساخته شده از روی طرح معینی بنا شده است .این باغ شهر داررای فضاهای عمومی، نیمه عمومی، خصوصی بوده است که به تفسیر بیان خواهد شد.
فضاهای عمومی باغ شهر
شایان توجه است که وصف باغ شهر از خیابانی عمومی آغاز می شود که به سوی سردر عالی قاپو می رود و بالای سردر دیگری مشرف به میدان اسب خاتمه می یابد. از میدان سعادت، که بین باغ و بازار جدید واقع شده بود، در شعر به روشنی یاد نشده است؛ اما نویدی در بسیاری از ابیات حجره هایی را وصف می کند که در بازارها ساخته بودند. در واقع، این خیابان و دو میدان سه باغ عمومی باغ شهر شاه تهماسب محسوب می شود. این سه مکان فضاهایی را برای نمایش مظاهر پادشاهی _ مانند اسب سواری، قباق اندازی و چوگان بازی _ در اختیار شاه قرار داده بود؛ و همچنین فضاهایی برای لذت و استفاده عموم مردم بود. در دوره صفوی در شهر قزوین، میدان سعادت و میدان شاه از جمله فضاهای باز شهری بودند که محل تجمع و گردش مردم بوده و تا پاسی از شب مردم در این مکان سرگرم تفریح و گردش بودند.
میدان اسب
میدان اسب مابین مسجد کهن حیدریه و باغ های شاهی قرار گرفته. “زیباترین مکانهایی که در این شهر می توان دید اسپریس اسب دوانی است که به میدان شاه معروف است،طول این میدان به هفتصد و عرض آن به دویست پا مِِی رسد و ساختمان آن مانند میدانشاه اصفهان است”.
منبع:وبلاگ باغ ایرانی persiangardens.blogfa.com
A Study of the Origin of the Chahār Bāgh Concept as a Model for Iranian Gardens
Abstract: One of the reasons man has created gardens is to rebuild heaven on earth. So far, a lot has been written about how Iranian gardens are meant to exemplify heaven and represent an attempt to realize the dream of life in paradise on earth. The idea of four heavenly streams has had a great influence on the structure and geometric design of Iranian gardens. This article adopts a critical approach toward the idea that the structure of gardens has been influenced by man’s beliefs about heaven with an emphasis on the influence of heaven as a concept rather than a form. Iranians built gardens based on a geometric four-part design.
The general idea is that this design was based on the pre-Islamic belief in a fourpart world and remained intact in the Islamic era as a result of the Islamic belief in four heavenly streams mentioned in the Qur’an. This article does not intend to analyze or rule out the idea that the
structure of Iranian gardens was influenced by heaven as a concept rather it argues against the
influence of heaven as any exact form. The idea of a world divided into four parts is based either
on legend or on the Torah which considers the Garden of Aden as man’s first dwelling place.
However, there is no written document to prove that Iranians believed in a four-part world in the
pre-Islamic era. In fact, Zoroastrian religious teachings reveal completely different ideas.
Hypothesis: Since ancient Iranians did not believe in a four-part world, the idea that Iranian
gardens were structured based on heaven as a form both before and after Islam is incorrect.
The only source that refers to a four-part garden or paradise is the Holy book of Torah which
is used as a reference by almost all orientalists when they discuss four-part Iranian gardens.
بررسى منشأ پيدايش نظريه چهارباغ به عنوان الگوى هنر باغسازى ايرانى
تلاش براى بازسازى زندگى پس از مرگ در بهشت بر روى زمين در باور بسيارى از فرهن گها از جمله ايران يكى از دلايل ايجاد فضاهايى مانند باغ شده است. در مورد اين موضوع كه باغ ايرانى تمثيلى از بهشت و كوششى در رسيدن به بهشت آرمانى در اين دنيا است، نوشت ههاى بسيارى وجود دارد كه در اين بين تأثير چهار نهر بهشتى در فرم و هندسه باغ، به صورت برجست هترى نمايش داده شده است. مقاله حاضر با تأكيد بر تأثير معنايى بهشت در طر حاندازى باغ ايرانى، بر آن است تا به نقد تأثير صورى بهشت بر هندسه باغ بپردازد. در مورد با غهاى پيش از اسلام، اعتقاد ايرانيان به تقسيم دنيا به چهار قسمت و در مورد با غهاى پس از اسلام نهرهاى چهارگانه بهشت موعود در قرآن از دلايل ايجاد هندسه چهاربخشى در باغ به شمار م ىروند. هدف
اين نوشتار تحليل يا نفى تأثير معنايى بهشت و آرزوى ايرانيان در ساماندهى منظر به مثابه بهشت نيست بلكه
تأثير صورى آن را نفى م ىكند. آنچه درباره تقسيم جهان به چهار بخش وجود دارد يا برگرفته از افسان هها
و يا كتاب مقدس يهود (تورات) است كه باغ عدن را منزلگاه نخستين انسان م ىداند، و سند مكتوبى بر اين
مدعا وجود ندارد كه ايرانيان پيش از اسلام نيز جهان را تشكيل شده از چهار بخش م ىدانستند، بلكه آموز ههاى دينى زرتشت مبين نظريات ديگرى در اين باب است.
منبع :مجله علمی ترویجی منظر
The English word “paradise” traces back, through French, Latin,and Greek, to the Avestan term pairi daeza, which meant “walledenclosure.” Since the ancient Iranians were pioneers in the irrigationof arid lands through their system of underground channels (qanats), itis not surprising that they perceived their gardens as islands of heavenin the desert. The Achaemenids saw the construction of gardens as away of improving the world, which is a central ethical imperative inZoroastrianism.The typical Iranian garden is a quadrangle transected into smallersquares by straight channels of running water. This design (calledchahar bagh in Persian) can be seen on pottery dating as far back asfour thousand years. After the Arab conquests in the seventh century,Muslim settlers built Iranian gardens throughout their new empire,stretching across North Africa and into Andalusia (southern Spain).The Spanish and Portuguese later introduced the Iranian garden designinto the Western Hemisphere, where it can be seen throughout LatinAmerica and places such as New Orleans in the United States. Persiancarpets often feature complex garden designs—a way of bringing paradiseinto the home.
واژه انگلیسی "بهشت" برمیگردد به فرانسه، لاتین و یونانی،که به اصطلاح اوستای به معنای "جدار محوطه" بوده. از آنجا که ایرانیان باستان پیشگامان در آبیاری بودند زمین های خشک را از طریق سیستم های آبیاری مخصوص خود از کانال های زیرزمینی (قنات) انجام میدادند و این تعجب آور نیست که آنها این باغ ها را به عنوان جزایری آسمانی در دل صحرا تصور میکردند
دیده میشد که هخامنشیان از باغ به عنوان حصاربرای بهبود بخشیدن محیط خود و جهان بودند، و یک ضرورت اخلاقی اصلی در دین زرتشت بوده است. اکثر باغ های ایران به یک چهار ضلعی تقسیم شده به مربع های کوچکتر می باشد که کانال های مستقیم از آب در آن جاری است. این طراحی (به نام چهارباغ به زبان فارسی) را می توان در سفال قدمی یافت شده که به چهار هزار سال پس از فتوحات اعراب در قرن هفتم برمیگردد مشاهده کرد.
مسلمانانی که مهاجرت میکردند باغ های ایرانی را در سراسر امپراتوری جدید خود می ساختند. در سراسر شمال آفریقا و به اندلس (جنوب اسپانیا) اسپانیا و پرتغال بعد از آن معرفی طراحی باغ ایرانی به نیمکره غربی، که می توان در سراسر امریکا لاتین و مکان هایی مانند نیواورلئان در ایالات متحده دید.
یکی از ویژگی های غالب فرش های پیچیده ایرانی آوردن این باغ ها به داخل خانه است.
Eram (“Heaven”) Garden in Shiraz was built in the mid-nineteenth century. The Old Persian term pairi daeza—adopted into Greek as paradaisos—referred to a walled garden, and since ancient times Iranian gardens have served as a metaphor for paradise on earth. The model of the Persian garden, consisting of quadrangles bisected by channels of running water, spread to India, Central Asia, and North Africa, and from there the Spanish and Portuguese took it to the New World.
باغ ارم ( "بهشت") در شیراز در اواسط قرن نوزدهم ساخته شده است. اصطلاح فارسی قدیمی پارادایس که به یونانی پارادیوس گفته میشده به باغ دیواره گفته میشود که از زمان های قدیم باغ ایرانی به عنوان استعاره ای ازبهشت بر روی زمین تصور میشده. این طرح از باغ های ایرانی که چهارگوش بوده و توسط یک محور به دو نیم تقسیم میشد و به هند، آسیا مرکزی و شمال آفریقا، و از آنجا اسپانیا و پرتغال و همچنین عصر دنیای جدید گسترش پیدا کرده.
طراحی باغ ایرانی
باغ ایرانی با ویژگی های منحصر به فرد خود از جمله شکل هندسی راست گوشه ، مساحت محدود، استفاده از گیاهان بومی با تنوع زیاد و نیاز آبی یکسان در کنار هم، داشتن محور، محصور بودن ومطالبقت با شکل بستر در ارتباط با بستر و محیطی که روی آن قرار گرفته ایجاد شده است.
یکی از مهم ترین ویژگی های باغ های ایرانی شکل هندسی و راست گوشه آن است . این نوع هندسه در پاسخ به محدودیت های آبی در ایران و با توجه به اینکه در کمترین زمان ممکن باید حداکثر فضای ممکن با این حجم محدود آب آبیاری می شد و در صورت پیچ و تاب دادن آب در باغ حجم زیادی از آن تبخیر شده و از بین می رفت شکل گرفت.
در مقایسه با شکل هندسی و راست گوشه باغ های فرانسه یا باغ های ایرانی ابدا در ارتباط با شرایط محیطی ایجاد نشده بود. بلکه نمایشی از منطق، توانمندی و راسیونالیته انسان در غالب هندسه بود و تغییر طبیعت بر اساس نیازهای طبیعت است.
مساحت باغ های ایرانی برخلاف اینکه اغلب در محیط های وسیعی شکل گرفته اند محدود است. مساخت محدود باغ های ایرانی هم با توجه به محدودیت آبی است چرا که حجم آب در دسترس باغ، نمی توانست پاسخگوی محدوده وسیعی باشد و محیطی پایدار ایجاد کند. این در حالی است که فرانسه که محدودیت آبی وجود نداشت باغ ورسای با وسعت بسیار زیاد ایجاد شد. اما در مقابل باغ شازده ماهان کرمان علی رغم اینکه در یک بستر دشتی پهناور قرار داشت با توجه به نسبت محدود دبی آب بسترش با مساحتی محدود ساخته شد.
عنصر اصلی تشکیل دهنده باغ، گیاه، عنصری زنده است. بنابراین انتخاب گیاه ونوع رفتار با آن اهمیت می یابد. در باغ ایرانی در هر نوع کاربری، کاشت گیاه مورد انتظار بود از نوع گیاه بومی بوده.
مثلا اگر بحث سایه اندازی مطرح بود در تهران چنار، در جنوب کنار و در تبریز صنوبر انتخاب می شد.
به دلیل اقلیم گرم و خشک ایران در اغلب نواحی ایجاد سایه با کاشت اهمیت داشت. در حالی که در اروپا که اقلیم اغلب معتدل و مرطوب است کاشت گیاهی باید به نحوی می بود که آفتاب و نور به باغ که در میان جنگل های انبوه قرار ئاشت برسد.
به این دلیل جنگل پاک تراشی می شد. همچنین نوع آبیاری در ایران با نوع کاشت مخصوص می شده است. کاشت گیاهان بومی با تنوع زیاد و نیازهای آبی یکسان در کنار هم از اصول طراحی کاشت پایدار در باغ ایرانی بوده است. یعنی انواع گیاهان بومی مثمر، غیر مثمر، سایه انداز، دارویی، گل های فصلی و ... که نیازهای اکولوژیک یکدیگر را برطرف می کردند در کنار هم کاشته می شدند.
در ادبیات ایران به باغ ایرانی "باغ سرا" و یا پردیس یا فردوس گفته می شده است. واژه باغ ایرانی جدید و ترجمه پرشن گاردن است. باغ ایرانی سه ساختار و طراحی منحصر به فرد دارد: اول در مسیر عبور جوی آب قرار دارد . دوم : محصور است با دیوارهای بلند سوم در داخل باغ عمارت تابستانی و استخر آب قرار دارد. این سه مشخصه باغ های ایرانی را متمایز می کند. در واقع این باغ سراهای ایرانی را جهانگردان اروپائی که مشاهده کردند آنرا با مشخصه و نام "پرشن گاردن" وصف کردند.باغ ایرانی یا"باغ سرای" به ساختار و طراحی منحصر به فرد آن اشاره دارد. باغ ایرانی با تاریخ پیدایش قنات پیوند دارد اولین باغهای ایرانی در مسیر خروجی قنات‌ها شکل گرفته است. نمونه اینگونه باغها را میتوان در طبس، یزد، گناباد، و بیرجند و اکثر مناطق کویری دید. یکی از مشخصه‌های باغ ایرانی عبور جوی آب در داخل باغ هست که معمولاً در این باغ سراها در وسط باغ استخر و یک عمارت و یا ساختمان تابستانی وجود داشته است. بعضی باغها بصورت چار باغ بوده و آب را در ۴ مسیر عبور می‌داده‌اند.
باغ ایرانی پاسارگارد را ریشهٔ معماری این باغها دانسته‌اند. کوروش کبیر شخصاً دستور داده بود که باغ پاسارگاد چگونه ایجاد شود و درخت‌ها نیز به چه شکل کاشته شوند و در واقع هندسی‌سازی باغ و شکل و شمایل آن از دیدگاه کوروش به باغ ایرانی گرفته شده‌است. در دورهٔ ساسانیان نیز باغها در جلوی کاخ‌ها و معابد شکل گرفتند و این موضوع در دورهٔ اسلامی نیز ادامه یافت
قدیمی ترین سند تصویری که نظم باغ ایرانی را به تصویر می‌کشد به دوره ساسانیان باز می‌گردد. در نقش برجسته طاق بستان، صحنه شکار خسرو پرویز، طرح باغ-شکار او را در طاق بستان نشان می‌دهد. این نقش برجسته تا حدود زیادی هندسه باغ و عملکرد آن را هویدا میکند.
این باغها عنوان یک ساختار کامل، بیانگر رابطهٔ تنگاتنگ میان بستر فرهنگی و طبیعی است و نشانه‌ای از سازگار نمودن و همسو کردن نیازهای انسان و طبیعت است. در گذشته باغ ایرانی بروز توان نهفتهٔ محیط و ادراک پیچیدگی‌های آن بود. خالق باغ با اتکا به دانش تجربی خود فضایی را ایجاد میکرد که باعث بقاء و پویایی بستر طبیعی میشد.
In the literature of Iran to the Persian Garden "Garden Sara" or paradise or paradise has said. New words and translations Prshn Garden is a Persian garden. Iran has three unique structure and design of the garden: the first in the path of the stream. The second third is surrounded by high walls in the garden Gazebo and pool water. It distinguishes three characteristics of Persian Gardens. In fact, European travelers, who saw the garden Iranian homes with character and called it "Prshn Garden" describes Iranian Krdnd.bagh or "garden house" refers to the unique structure and design. Persian garden is linked with the history of subterranean aqueducts output path is formed in the first Persian Gardens. Examples of such gardens can be found in Tabas, Yazd, Yes, and Birjand and see much of the desert. The stream passes through one of the characteristics of Persian garden in the garden is usually in the garden inns in the middle of the garden, pool and a summer house or building existed. Some gardens and water gardens just four in the fourth passage military.
Pasargad Persian Garden is considered the root architecture of the gardens. During the Sassanian palaces and temples were also in the front gardens, and this continued in the Islamic period
The oldest document image that depicts the order of Persian Gardens dates back to the Sassanid era. Taq-e Bostan in relief, hunting scenes Khosrow Parviz, garden-hunting plan shows him in Taq-e Bostan. This role is largely to reveal the geometry of the garden and its performance.
The gardens as a complete structure, suggesting a close connection between cultural and natural badges and adjust and align the needs of man and nature. In the past, the Persian Garden and perception of potential complexities of its environment. Creator relying on empirical knowledge of your garden creates an atmosphere that makes survival and dynamics were the natural substrate.
سلام
